Υπολογίζεται ότι περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πάσχουν από άσθμα. Η συχνότητα εμφάνισης της νόσου διαφέρει από χώρα σε χώρα και κυμαίνεται από 1-18%. Στην Ελλάδα η συχνότητα του κυμαίνεται στο 7-10%.
Το άσθμα είναι μία χρόνια φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών στην οποία παίρνουν μέρος πολλά κύτταρα και κυτταρικά στοιχεία. Η χρόνια φλεγμονή σχετίζεται µε βρογχική υπεραντιδραστικότητα, µε την ανάπτυξη, δηλαδή, μίας ευαισθησίας των βρόγχων, που οδηγεί σε επαναλαμβανόμενα επεισόδια συριγμού, δύσπνοιας, αίσθησης βάρους στο στήθος και βήχα, ιδιαίτερα τη νύκτα ή νωρίς το πρωί. Αυτά τα επεισόδια συνοδεύονται συχνά από απόφραξη των βρόγχων η οποία είναι συνήθως αναστρέψιμη αυτόματα ή μετά από θεραπεία.
Διακρίνεται σε:
- Εξωγενές ή αλλεργικό άσθμα που οφείλεται κυρίως στην επίδραση διαφόρων παραγόντων που προέρχονται από το περιβάλλον και λέγονται αλλεργιογόνα. Η μορφή αυτή του άσθματος προσβάλει συνήθως την παιδική ηλικία και οφείλεται κυρίως σε αλλεργική αντίδραση του οργανισμού προς τους εξωγενείς παράγοντες.
- Ενδογενές ή µη αλλεργικό άσθμα στο οποίο δεν ανευρίσκεται κανένας παράγοντας που να θεωρείται υπεύθυνος για την πρόκλησή του.
- Το άσθμα μετά από άσκηση. Στη μορφή αυτή του άσθματος οι κρίσεις δύσπνοιας επέρχονται μετά από άσκηση.
- Το επαγγελµατικό άσθµα. Η µορφή αυτή του άσθµατος εµφανίζεται σε άτοµα που έρχονται σε επαφή µε διάφορες εισπνεόµενες ουσίες που σχετίζονται µε το επαγγελµατικό περιβάλλον.
- Το νυχτερινό άσθµα. Χαρακτηριστικό της µορφής αυτής του άσθµατος είναι ότι οι κρίσεις δύσπνοιας επέρχονται κατά την διάρκεια της νύχτας ή τις πρώτες πρωινές ώρες. Το νυχτερινό άσθµα παρουσιάζεται ιδιαίτερα σε ασθµατικούς που δεν θεραπεύουν επαρκώς το άσθµα τους κατά την διάρκεια της ηµέρας.
Το βρογχικό άσθµα µπορεί να εµφανιστεί µε τις εξής κλινικές µορφές:
- Παροξυσµικό βρογχικό άσθµα. Τα συµπτώµατα εµφανίζονται σποραδικά, ύστερα από έκθεση σε αντιγόνο ή λοίµωξη του αναπνευστικού. Χαρακτηρίζεται ελαφρύ, όταν ο ασθενής εµφανίζει σποραδικά 1-2 φορές το µήνα δύσπνοια, δυσχέρεια στην πλήρωση του θώρακα µε αέρα και συριγµό.
- Χρόνιο βρογχικό άσθµα. Οι ασθενείς παρουσιάζουν απόφραξη σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Χαρακτηρίζεται ως βαρύ ή ελαφρύ, ανάλογα µε το βαθµό των νυχτερινών αφυπνίσεων λόγω δύσπνοιας, το χρόνο που απαιτείται µετά την πρωινή αφύπνιση προκειµένου να υποχωρήσει η δύσπνοια και την κατανάλωση βρογχοδιασταλτικών φαρµάκων.
- Αιφνίδιο βρογχικό άσθµα. Με τον όρο αυτό περιγράφονται επικίνδυνες για τη ζωή κρίσεις βρογχικoύ άσθµατος. Οι ασθενείς παρουσιάζουν έντονη δύσπνοια. Ενδέχεται να παρουσιάζουν συγχυτική κατάσταση, απώλεια των αισθήσεων και κυάνωση.
Αίτια και συμπτώματα της νόσου
Πολλοί παράγοντες είναι υπεύθυνοι για την εµφάνιση και πυροδότηση των συμπτωμάτων της νόσου:
- Γενετική προδιάθεση.
- Αλλεργία σε ουσίες όπως γύρη, µύκητες, παράσιτα, τρίχες ζώων, πούπουλα, φάρµακα και τροφές.
- Λοιµώξεις του αναπνευστικού συστήµατος όπως π.χ. κρυολόγηµα, γρίπη κ.ά.
- Ψυχολογικοί παράγοντες όπως έντονη χαρά ή λύπη.
- Περιβαλλοντολογικοί παράγοντες όπως η εισπνοή καπνού
- Επαγγελµατικοί παράγοντες όπως η εισπνοή σκόνης ή αερίων
Το άσθµα εκδηλώνεται µε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συµπτώµατα:
- βήχας ξηρός ή παραγωγικός
- συρίττουσα αναπνοή («βράσιµο»)
- δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή)
- συσφιγκτικό αίσθηµα στο θώρακα ή και θωρακικό πόνο κατά την αναπνοή
Τα συµπτώµατα αυτά είναι συνήθως παροξυσµικά, εµφανίζονται δηλαδή µετά από έκθεση σε κάποιο εκλυτικό παράγοντα και υποχωρούν µε τη θεραπεία. Η συχνότητα εµφάνισης και η διάρκεια των συµπτωµάτων καθορίζουν τη βαρύτητα του άσθµατος.
Τρόποι αντιµετώπισης και πρόληψης
Δεν υπάρχει θεραπεία που να επιτυγχάνει πλήρη ίαση της νόσου, αλλά υπάρχουν κάποιες κατηγορίες φαρµάκων που βοηθούν στον έλεγχο και την ανακούφιση των συµπτωµάτων, βελτιώνοντας παράλληλα και την πνευµονική λειτουργία.
Η θεραπεία συνίσταται σε:
- Αποφυγή των παραγόντων που το προκαλούν
- Αποφυγή ακάρεων.
- Αποφυγή γύρης, υγρασίας και µούχλας.
- Αποφυγή ερεθιστικών ουσιών όπως καπνός, αρώµατα, υγρά καθαρισµού κτλ.
- Αποφυγή τριχώµατος ζώων.
- Φαρμακευτική θεραπεiα
- Εισπνεόµενα κορτικοστεροειδή. Τα εισπνεόµενα κορτικοστεροειδή αποτελούν σηµαντική αντιφλεγµονώδη θεραπεία καθώς µειώνουν τα συµπτώµατα, βελτιώνουν τη λειτουργία των πνευµόνων και µειώνουν τη συχνότητα αλλά και τη βαρύτητα των ασθµατικών παροξυσµών.
- Ανταγωνιστές λευκοτριενίων. Οι ουσίες αυτές έχουν ήπια βρογχοδιασταλτική δράση, µειώνουν τα συµπτώµατα (ιδίως το βήχα), βελτιώνουν τη λειτουργία του αναπνευστικού και µειώνουν τους παροξυσµούς. Χρησιµοποιούνται ως επιπρόσθετη θεραπεία σε ασθενείς µε µέτριο ή και σοβαρό άσθµα που ήδη λαµβάνουν εισπνεόµενα κορτικοειδή.
- Μακράς δράσης β2 διεγέρτες. Οι µακράς δράσεως β2 διεγέρτες χορηγούνται σε εισπνοές. Είναι ισχυρά βρογχοδιασταλτικά φάρµακα που δεν πρέπει ποτέ να χρησιµοποιούνται µόνα τους στην θεραπεία του άσθµατος. Παρουσιάζουν ισχυρότερη δράση όταν συνδυάζονται µε εισπνεόµενα κορτικοστεροειδή και αυτός ο συνδυασµός είναι η θεραπεία εκλογής για το άσθµα όταν τα εισπνεόµενα κορτικοειδή από µόνα τους, σε µέτρια δόση, αδυνατούν να ελέγξουν τη νόσο.
- Θεοφυλλίνη. Η θεοφυλλίνη είναι ένα βρογχοδιασταλτικό φάρµακο το οποίο όταν χορηγείται σε µικρή δόση έχει ήπιες αντιφλεγµονώδεις ιδιότητες. Μια µορφή θεοφυλλίνης που κυκλοφορεί, σε χάπια παρατεταµένης δράσης, φαίνεται να παρουσιάζει κάποιο όφελος ως επιπρόσθετη θεραπεία σε ασθενείς που ήδη λαµβάνουν εισπνεόµενα κορτικοστεροειδή χωρίς να βρίσκεται η νόσος τους υπό πλήρη έλεγχο.
- Συστηµατικά κορτικοστεροειδή. Με τον όρο αυτό εννοούµε τη χρήση κορτικοστεροειδών µε τη µορφή χαπιών ή ενέσεων. Η χρήση τους είναι εξαιρετικά περιορισµένη λόγω των πολλών παρενεργειών που παρουσιάζουν. Χρησιµοποιούνται µόνο στις περιπτώσεις εκείνες που το άσθµα δεν µπορεί να ελεγχθεί ικανοποιητικά µε οποιαδήποτε άλλη διαθέσιµη θεραπεία.
- Ειδική ανοσοθεραπεiα (απευαισθητοποiηση)
Ο ρόλος της ειδικής ανοσοθεραπείας στο άσθµα είναι περιορισµένος. Η χρήση ανοσοθεραπείας απαιτεί την ανεύρεση ενός αλλεργιογόνου που αποδεδειγµένα έχει σηµαντική κλινική επίδραση στο άσθµα. Αυτό το αλλεργιογόνο χορηγείται κατόπιν σε ολοένα και αυξανόµενες δόσεις µε στόχο να αναπτυχθεί ανοχή από τον οργανισµό του ασθενούς. Με τον τρόπο αυτό µειώνονται τα συµπτώµατα της νόσου και βελτιώνεται ελαφρά η ποιότητα ζωής του. Η χρήση ειδικής ανοσοθεραπείας για περισσότερα του ενός αλλεργιογόνα δεν φαίνεται να είναι αποτελεσµατική.
Πολλοί ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι έχουν άσθµα, υποεκτιµούν τη σοβαρότητα των συµπτωµάτων τους και δεν επισκέπτονται τον γιατρό τους. Γενικά το άσθµα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των ασθενών και περιορίζει τη συµµετοχή τους στις καθηµερινές δραστηριότητες. Εάν, λοιπόν, παρουσιάζετε συµπτώµατα που µπορεί να παραπέµπουν σε άσθµα, είναι καλό να επισκεφθείτε έναν πνευµονολόγο ο οποίος µετά από λήψη ιατρικού ιστορικού, φυσική εξέταση και µέτρηση της αναπνευστικής λειτουργίας θα σας υποδείξει κατάλληλη θεραπεία.