Η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της μελέτης των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στα άτομα με αναπηρία, σε μια χώρα του Νότου, μετά και την αλλαγή κυβέρνησης στην Πορτογαλία. Εκτός του κ. Βαρδακαστάνη την αποστολή αποτελούσαν η Irene Petraitiene από τη Λιθουανία, πρόεδρος του PSG DIS και εκπρόσωπος της ομάδας εργαζομένων και η Madi Sharma από το Ηνωμένο Βασίλειο, που εκπροσωπεί την ομάδα εργοδοτών.
Η διακριτική μεταχείριση των ατόμων με αναπηρία στην Ευρώπη είναι κατά μέσο όρο στο 15%, αλλά στην Πορτογαλία ο αριθμός αυτός αυξάνεται στο 65%. Παραδόξως, η πορτογαλική κυβέρνηση δεν διαθέτει εθνική στρατηγική για τα άτομα με αναπηρία. Η ανάλυση δεδομένων και η έρευνα από το Παρατηρητήριο για την Αναπηρία και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, που εδρεύει στο Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας, παρουσιάζει στρεβλώσεις κ διαρθρωτικές αδυναμίες .
Από το 2016, η νέα πορτογαλική κυβέρνηση εισήγαγε δύο σημαντικά μέτρα για τη βελτίωση της κατάστασης των ατόμων με αναπηρία. Τα μέτρα αυτά επικεντρώθηκαν σε στοχευμένα κοινωνικά οφέλη και στην ανεξάρτητη διαβίωση. Στόχος η απομάκρυνση από τα ιδρύματα αλλά και η ενδυνάμωση των ατόμων με αναπηρία μέσω των νέων μέτρων. Για τα θέματα αυτά πραγματοποιήθηκαν δημόσιες συζητήσεις και διαβουλεύσεις με την κοινωνία των πολιτών με στόχο την υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων.
Ωστόσο, πολλοί από τους οργανισμούς στους οποίους μίλησαν τα μέλη της ΕΟΚΕ δήλωσαν ότι, ενώ είχαν συμπεριληφθεί στις αρχικές διαβουλεύσεις της κυβέρνησης, θεώρησαν ότι η έλλειψη εθνικής στρατηγικής αποτελούσε σημαντικό εμπόδιο στην καταπολέμηση των διακρίσεων και της αύξησης του κινδύνου φτώχειας των ατόμων με αναπηρία στην Πορτογαλία.
Ο Ιωάννης Βαρδακαστάνης τόνισε ότι «απαιτούνται μεταρρυθμίσεις για το πώς οι άνθρωποι λαμβάνουν κοινωνικές παροχές και για τον τρόπο που το σύστημα αξιολόγησης της αναπηρίας λειτουργεί, ειδικά αναφορικά με την αξιολόγηση και την πιστοποίηση της αναπηρίας. Η αξιολόγηση πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη συνιστώσα των αναγκών του ατόμου, τα εμπόδια που αντιμετωπίζει στη ζωή του (περιβαλλοντικά, κοινωνικά, συμπεριφορικά κλπ.) και τη βαρύτητα της αναπηρίας: αυτή είναι η προσέγγιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Η καταπολέμηση των διακρίσεων πρέπει να ξεκινήσει με ένα σύστημα εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και οι στατιστικές για την Πορτογαλία είναι καλές. Η ένταξη των μαθητών με αναπηρία στο εκπαιδευτικό σύστημα φτάνει στο 99%, με το 86% να λαμβάνει τη γενική εκπαίδευση. Ωστόσο, δεν είναι ολοκληρωμένα ένα σύστημα που δεν παρέχει στους μαθητές με αναπηρία τις υπηρεσίες υποστήριξης που χρειάζονται, είναι μεταξύ άλλων η θεραπευτική υποστήριξη, η οποία δυστυχώς μειώθηκε κατά το ήμισυ από το 2015-2016 και συνεχίζει σε αυτόν τον ρυθμό. Θα πρέπει επίσης να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση του χάσματος μεταξύ των φύλων: τα κορίτσια λαμβάνουν λιγότερη υποστήριξη από τα αγόρια και τα κορίτσια με αναπηρία είναι λιγότερο παρόντα στα σχολεία.
Το αποκορύφωμα της κακής εκπαίδευσης προκύπτει από τα ευρήματα του Παρατηρητηρίου για την Αναπηρία και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα: το 18% του πορτογαλικού πληθυσμού ηλικίας 5 ετών και άνω δήλωσε σοβαρή δυσκολία στην επίτευξη 6 προκαθορισμένων ημερήσιων καθηκόντων, αλλά αυτό αυξάνεται στο 50% για τους άνω των 65 ετών. Επιπλέον, τα στοιχεία για την περίοδο 2011-2016 υπογραμμίζουν ότι η εγγεγραμμένη ανεργία μειώθηκε κατά 18,8% μεταξύ του γενικού πληθυσμού στην Πορτογαλία, αλλά αυξήθηκε σε 26,7% μεταξύ των ατόμων με αναπηρία. Οι γυναίκες με αναπηρία αντιμετωπίζουν διπλή διάκριση, μιας και 20% των ανδρών με αναπηρία είναι άνεργοι και 37,2% γυναίκες. Πολλά από τα παραπάνω μπορούν να αποδοθούν στην έλλειψη υποστήριξης που λαμβάνουν στα σχολεία οι νέοι με αναπηρία και ιδιαίτερα τα κορίτσια.
Τα μέτρα προώθησης της απασχόλησης απευθύνονται περισσότερο στον γενικό πληθυσμό ενώ τα άτομα με αναπηρία απασχολούνται σε βραχυπρόθεσμα προγράμματα, όπως πρακτική άσκηση και μαθητεία, ενώ για τις μακροπρόθεσμες ευκαιρίες απασχόλησης υπάρχει σοβαρή αρνητική τάση. Ο ιδιωτικός τομέας απασχολεί μόνο 0,51% άτομα με αναπηρία και ο δημόσιος τομέας μόνο 2,3%, παρά τους στόχους για 2% και 5% αντίστοιχα. Η χαμηλή ένταση εργασίας οδηγεί σε χαμηλό εισόδημα (24,8%), του οποίου οι συνέπειες είναι υψηλός κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, μεγαλύτερος κατά 36,5% για τα άτομα με σοβαρές αναπηρίες.
Η πορτογαλική κυβέρνηση έχει υψηλές προσδοκίες για το επίδομα κοινωνικής ένταξης ως λύση σε ορισμένες από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία, αλλά τελικά η αποτελεσματική ένταξη θα είναι το κλειδί, την ίδια ώρα που πολλές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών εγείρουν ανησυχίες. Η πρόσβαση στα επιδόματα απαιτεί τουλάχιστον 60% αναπηρία, βάσει ιατρικής εκτίμησης – αυτή διατυπώνεται σε ένα αμφισβητούμενο πίνακα σωματικών αναπηριών, που κάνει διάκριση ως προς τις διανοητικές αναπηρίες. Το επίδομα δίνεται με κυμαινόμενη κλίμακα του ποσοστού αναπηρίας μετά το 60%. Υπάρχουν και άλλα εμπόδια, καθώς η κατανομή των κεφαλαίων είναι προβληματική για πολλά άτομα λόγω του τραπεζικού συστήματος στην Πορτογαλία.
Παρόλες τις προκλήσεις, υπάρχουν αρκετές ΜΚΟ και οργανώσεις, όπως η Novamente, η APD (Πορτογαλική Ένωση Ατόμων με Αναπηρία) , η CNOD (Πορτογαλική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία), το ECDC Sintra, το Ινστιτούτο Liga και ο Σύνδεσμος Μελέτης και Ψυχοκοινωνικής Ενσωμάτωσης) . Μεγάλο μέρος της δουλειάς που πραγματοποιείται εκτελείται σε εθελοντική βάση ή με πολύ περιορισμένα κονδύλια και υπάρχει πολύ μεγάλη ανάγκη για πρόσθετη χρηματοδότηση για οργανισμούς που δρουν στην κοινότητα.
Μαζί με άλλα μέλη της ΕΟΚΕ, ο κ. Βαρδακαστάνης πραγματοποίησε πλήθος συναντήσεων. Ενδεικτικά:
Την Δευτέρα 19 Μαρτίου πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις με τους κ.κ. Lina Lopes, Γενική Συνομοσπονδία Εργαζομένων Πορτογαλίας (UGTP), Humberto Santos, Εθνικό Ινστιτούτο Αποκατάστασης (INR),Vera Bonvalot, Εθνική Ομοσπονδία ατόμων με εγκεφαλικά τραύματα (Novamente), Joaquim Pequicho, Fenacerci (οργάνωση ομπρέλα για τα άτομα με νοητική αναπηρία), Ana Sofian Antunes, γενική γραμματέας Κοινωνικής Ένταξης, Ana Sezudo, Πορτογαλική ένωση για τα άτομα με αναπηρία (APD).
Την Τρίτη 20 Μαρτίου οι κύριες συναντήσεις ήταν με τους κ.κ. José Augusto Oliveira, μέλος της Γραμματείας και του Εκτελεστικού Γραφείου της Συνομοσπονδίας Εργαζομέων, υπεύθυνος για τις κοινωνικές πολιτικές, Fernando Maurício, Επικεφαλής του Διεθνούς Τμήματος UGTP, Fernando Gomes, μέλος της Γραμματείας και του Εκτελεστικού Γραφείου, αρμόδιος για την ισότητα και την καταπολέμηση των διακρίσεων της CGTP, Ana Vieira, από την CCP (Πορτογαλική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Υπηρεσιών), José Reis, από την CNOD (Πορτογαλική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία) κλπ.
Η αντιπροσωπεία επισκέφτηκε επίσης το ECDC Mira Sintra – Κέντρο Εκπαίδευσης για Πολίτες με Αναπηρία του CRL (Συνεταιρισμός Κοινωνικής Αλληλεγγύης, μη κερδοσκοπικός και αναγνωρισμένος ως θεσμός κοινής ωφέλειας) και συναντήθηκε με την Carina Conduto, Εκτελεστική Διευθύντρια της CECD.
Την Τετάρτη 21 Μαρτίου η αποστολή συναντήθηκε με την Paula Pinto, Disability and Human Rights Observatory (Παρατηρητήριο για την αναπηρία και τα ανθρώπινα δικαιώματα της Σχολής Κοινωνικών επιστημών της Λισαβόνας, ενώ αργότερα είχε συνάντηση με την Cristina Passos από το Ινστιτούτο Liga: Το LIGA αποτελεί θεμέλιο λίθο της κοινωνικής αλληλεγγύης στην Πορτογαλία, με περισσότερα από 60 χρόνια λειτουργίας, η αποστολή του οποίου είναι να συμβάλλει στη σωματική και ψυχική ευημερία των ατόμων με αναπηρία.
Στη συνέχεια υπήρξε συνάντηση με την κ. Teresa Duarte από την Ένωση Μελέτης και Ψυχοκοινωνικής Ενσωμάτωσης, έναν ιδιωτικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό, που ιδρύθηκε το 1987, από μια ομάδα επαγγελματιών για την ψυχική υγεία, από άτομα με ψυχική αναπηρία και από μέλη των οικογενειών τους.