Με τον όρο φωτογήρανση περιγράφουμε τις βλάβες που υφίσταται το δέρµα διαχρονικά από την παρατεταμένη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία UVR.
Η σοβαρότητα της εξαρτάται από:
- Τη διάρκεια & τη σοβαρότητα της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία.
- Το χρώµα του δέρµατος και την ικανότητα του να μαυρίζει.
Εµφανίζεται συχνότερα σε άτοµα µε ανοικτό τύπο δέρµατος, σε άντρες, σε ηλικία >40 ετών, σε άτοµα που φωτοεκτείθενται περισσότερο (αγρότες, ναυτικούς, σκι κ.α.)
Βέβαια στην Ελλάδα οι ποσότητα υπεριώδους ακτινοβολίας που δεχόμαστε είναι µεγάλη, λόγω της ηλιοφάνειας, οπότε φωτογήρανση παρατηρείται σε περισσότερο πληθυσµό.
Αιτίες φωτογήρανσης
Οι κυριότερες αιτίες είναι οι επιδράσεις των UVA (320-400nm) & UVB(290-320nm). Περισσότερο επιβλαβής είναι η UVB, αλλά και η UVA σε υψηλές δόσεις προκαλεί βλάβες στον συνδετικό ιστό. Στην όλη διαδικασία φαίνεται να παίζουν ρόλο το ορατό φώς, αλλά και η υπέρυθρη ακτινοβολία.
Ο τρόπος µε τον οποίο δρα η υπεριώδης ακτινοβολία είναι υποδοµώντας το κολλαγόνο, την ελαστίνη και άλλων πρωτεϊνών του δέρµατος, ενώ µειώνει τον αριθµό των στηρικτικών ινιδίων στο χόριο µε αποτέλεσµα το δέρµα σταδιακά να γίνεται θαµπό, χαλαρό, ξηρό, µε δυσχρωµίες και ρυτίδες.
Σηµεία φωτογήρανσης
Οι βλάβες που προκαλούνται από την µακροχρόνια έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία δύσκολα ξεχωρίζουν από την χρονογήρανση (λόγω ηλικίας γήρανση). Αυτό που καταλαβαίνει ο ασθενής είναι πως φαίνεται µεγαλύτερος από ότι είναι στην πραγµατικότητα, ιδιαίτερα αν κάνει σύγκριση µε άτοµο της ίδιας ηλικίας πιο σκουρόχρωµο(µεγαλύτερη ανθεκτικότητα στη φωτογήρανση).
Πιο ειδικά οι βλάβες της φωτογήρανσης είναι:
- Ατροφία επιδερµίδας
- Τηλεαγγειεκτασίες (µικρά αγγεία)
- Εφηλίδες (καφέ κηλίδες)-Δυσχρωµίες
- Τραχιές, λεπτές ρυτίδες
- Χαλαρότητα δέρµατος
- Ξηρότητα δέρµατος
- Υποκίτρινη χρώση δέρµατος (σαν κερί).
- Εντοπισµένες υπερκερατώσεις-Ακτινικές υπερκερατώσεις (προκαρκινικές αλλοιώσεις)
Εντόπιση
Οι βλάβες εντοπίζονται κυρίως στις περιοχές που εκτίθενται περισσότερο στον ήλιο. Δηλαδή στο κρανίο (όταν υπάρχει φαλάκρα),στον τράχηλο (λαιµό), ντεκολτέ στις γυναίκες, στον αυχένα προσδίδοντας σε αυτόν µια όψη µε ρόµβους (από τις βαθιές ρυτίδες που σχηµατίζονται), στις περιοχές γύρω από τα µάτια (το γνωστό «πόδι της χήνας») και το στόµα. Επίσης εντοπίζονται στην ραχιαία επιφάνεια των χεριών, ενώ στις γυναίκες λόγω της ένδυσης µε φούστες εντοπίζονται βλάβες και στις κνήµες (συχνή εντόπιση κακοήθους µελανώµατος!).
Διάγνωση
Ένας πολύ εύκολος τρόπος αυτοδιάγνωσης στο σπίτι είναι ο εξής: συγκρίνουµε το δέρµα του προσώπου µε το δέρµα της περιοχής των γλουτών ή του εφηβαίου που δεν φωτοεκτείθενται!
Ο δερµατολόγος µπορεί να το διαγνώσει µε την αναζήτηση µε ειδικό φακό των κλινικών σηµείων καθώς και µε βιοψία δέρµατος. Με την τελευταία µε ιστολογική εξέταση στην επιδερµίδα ανευρίσκονται δυσπλασία και ατυπία κερατινοκυττάρων, αυξηµένοι αριθµοί µελανοκυττάρων. Στο χόριο ανευρίσκονται µειωµένο κολλαγόνο, ενώ τα αιµοφόρα αγγεία είναι στρεβλά και διατεταµένα.
Πορεία & πρόγνωση
Εάν δεν αντιµετωπιστεί εγκαίρως η φωτογήρανση επιδεινώνεται προοδευτικά και γίνεται µη ανατρέψιµη. Ο µεγαλύτερος κίνδυνος όµως δεν είναι η γηρασµένη πρόωρα όψη του δέρµατος, αλλά η ανάπτυξη προκαρκινικών αλλοιώσεων ή και καρκινικών βλαβών οι οποίες αντιµετωπίζονται χειρουργικά.
Αντιµετώπιση φωτογήρανσης
Μείζονα ρόλο έχει η πρόληψη, ιδιαίτερα από την παιδική ηλικία, γιατί η φωτογήρανση αρχίζει από τις επιδράσεις του ηλίου σε αυτήν την ηλικία.
Δηλαδή θα πρέπει να παίρνουµε µέτρα προστασίας από τον ήλιο: αποφυγή έκθεσης στον ήλιο τις επικίνδυνες ώρες από 11:00–16:00, προστατευτικός ρουχισµός, καπέλο, αντηλιακά ευρέου φάσµατος µε υψηλό δείκτη προστασίας SPF.
Ο δερµατολόγος µπορεί να χρησιµοποιήσει πολλές µεθόδους, ανάλογα: µε τον βαθµό της φωτογήρανσης, την ύπαρξη ή µη καρκινικών βλαβών στο δέρµα, την συµµόρφωση του ασθενούς στην θεραπεία, την φύση της εργασίας του κ.α.
Οι θεραπείες που χρησιµοποιούνται είναι:
- Τοπικά ρετινοειδή
- Χηµική απολέπιση
- Αλφα υδροξυοξέα
- Χειρουργικές θεραπείες: Botox, Fillers, Δερµοαπόξεση, Laser CO2, Λιφτινγκ προσώπου, βλεφαροπλαστική.
Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουµε είναι πως στην Ελλάδα η ποσότητα της UVR ακτινοβολίας είναι µεγαλύτερη από τις σκανδιναβικές χώρες. Οπότε θα πρέπει και τον χειµώνα να προστατεύουµε το δέρµα µας εξίσου καλά µε το καλοκαίρι.